Utrechtseweg - Landgoed Den Brink

1913 Oprichting "Vereniging van Directeuren Electiciteitsbedrijven Nederland", VDEN.
1922 Oprichting Centraal Bureau, CB, een onderdeel van de VDEN. Zij keurden bij de fabrikant de componenten voor de elektriciteitsvoorziening. Nog geen eigen laboratorium.
1924 Op vier verschillende locaties ver verspreid binnen Nederland worden door VDEN medewerkers voor het CB keuringen verricht. Een onhoudbare situatie.
1927 Het CB krijgt een eigen werkruimte in het gebouw "Bellevue" ( een voormalig hotel in Arnhem in bezit van de PGEM, het huidige NUON)
1927 De naam CB wordt gewijzigd in KEMA, "Keuringsdienst Electrotechnische Materialen Arnhem". De eerste directeur wordt Professor J.C. van Staveren (1889-1979).
1927...1929 Rond Bellevue worden villa's op gekocht en verbouwd tot laboratorium.
1929 Lulofs ( GEB Amsterdam) stelt voor een kortsluitlaboratorium te bouwen met een vermogen van 500 MVA en ziet de KEMA hiervoor als de meest geschikte organisatie.
1930 De KEMA neemt het besluit tot de bouw van een kortsluitlaboratorium dat voortaan "Kortsluithuis" genoemd wordt.
1931 Bellevue en aangrenzende panden worden te klein voor het bestaande werk en voor het kortsluithuis is veel grondoppervlak nodig. Het westelijke deel van het landgoed " Den Brink" (eveneens in Arnhem) wordt aan gekocht.
1932 Ruzie tussen het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en de KEMA. De minister wil alle KEMA activiteiten in Delft onderbrengen en onderdeel maken van de TH. VDEN en KEMA verzetten zich fel en winnen uiteindelijk. Er is wel veel tijd mee verloren gegaan.
1936..1938 Gefaseerde oplevering van het algemeenlab., kortsluithuis en alles wat voor de infrastructuur nodig is.
1938 Prins Bernhard verricht de opening op 14 oktober.
1939 Het resterende stuk van "Den Brink" wordt gekocht, het totale oppervlak bedraagt dan 21 hectaren. De naam van het landgoed verandert dan in " Kema terrein"

1945 De slag om Arnhem ( sept. 1944) richtte veel beschadigingen aan en daarna heeft de bezetter veel beproevingsapparatuur naar Duitsland versleept. Hiervan is praktisch niets meer terug gevonden mede door de bombardementen van de geallieerden. Men moest voor een groot deel opnieuw beginnen. Tot in de negentiger jaren van de vorige eeuw zullen de meeste activiteiten van de KEMA geconcentreerd blijven op het KEMA terrein waar het in 1936 begon.

Het KEMA terrein is in de periode 1930-1960 ontwikkeld op het oorspronkelijke landgoed Den Brink. De parkaanleg van de buitenplaats is in de jaren dertig van de twintigste eeuw verdwenen. Wel zijn veel elementen uit het oude park, met name bomen en bospartijen, gehandhaafd en in een nieuwe samenhang gebracht in de groenaanleg van het KEMA bedrijfsterrein, zoals die op basis van een nieuw concept in de jaren dertig tot stand is gekomen. Tot ca 1990 is vastgehouden aan het inrichtingsconcept uit de jaren dertig en werden veranderingen steeds binnen dit kader gerealiseerd. Bijzonder is dat de talrijke bedrijfsgebouwen op zodanige manier in het park zijn gesitueerd, dat het complex ondanks de industriële bestemming een parkachtig karakter bleef behouden.

De meest markante gebouwen zijn gerealiseerd in de periode van 1930 tot 1960. Enkele van de na 1940 geplaatste gebouwen zijn eveneens markante voorbeelden van de stijl en relatief gaaf. Diverse gebouwen zijn (voor)beschermd als monument, evenals de gehele parkaanleg.

In het landgoed Den Brink treffen we verder nog een groot aantal kleinere elementen aan die terug verwijzen naar het industrieel verleden van de KEMA. Zij zijn heel verschillend van aard, maar zijn cultuurhistorisch waardevol in context met de functie van de diverse gebouwen. Op verschillende plekken liggen bijvoorbeeld nog rails; er staan nog stootblokken; een oliehuisje (gebouw B13). Diverse andere elementen hebben te maken met het opwekken en doorgeven van elektriciteit.

[Bron: Omroep Gelderland (2014) over de KEMA n.a.v. de opening van een nieuw 12 meter hoog laboratorium bij de A12 in Arnhem. Zie ook deze pagina.]

1925 - Het landhuis Den Brink stond op de plaats van de huidige vijver voorbij de ingang op het tegenwoordig KEMA terrein. Op 20 oktober 1927 werd de K.E.M.A. opgericht. In 1931 werd het landgoed voor een deel door haar aangekocht en begon zij er haar laboratoria en kantoren te bouwen. Kort voor de oorlog kwam ook de rest van het landgoed in het bezit van de K.E.M.A.

1927 - Het Bellevuecomplex, waarin het eerste kantoor en laboratorim van de KEMA was gehuisvest.

1927 - Deze gedenksteen is door Z.E. Minister H. van der Vegte onthuld, op 20 december 1927, bij de officiële opening van de laboratoria op het Bellevue terrein.

1938 - Noord- en oostgevel van het kantoorgebouw. Hierin waren de algemene diensten der Vennootschap, tezamen met die van het Centraal Bureau de VDEN onder gebracht. Bouwjaar 1947

1938 - Overzicht kortsluithuiscomplex. Op de achtergrond het kortsluithuis; links het beproevingsgebouw en rechts het commandogebouw. De aandeelhouders van de KEMA besloten in 1930 tot de bouw van een kortsluitlaboratorium. Een laboratorium waar elektrisch materieel kan worden getest op betrouwbaarheid, duurzaamheid en ontploffingsgevaar. KEMA koos voor buitenplaats Den Brink als locatie. Het stond al een aantal jaren leeg en had een perfecte ligging; met de spoorlijnen vlakbij kon een aftakking worden gemaakt voor aan- en afvoer van zwaar materieel. Transformatoren, generatoren en hoogspanningskabels konden zo hun weg vinden naar het laboratorium.

1938 - Zuidgevel van het machinegebouw (kortsluithuis) van het kortsluitlaboratorium. (Achterste gebouw op foto hierboven).

1938 - Hoogspanningslaboratorium, zuid- en westgevel. Dit is het grootste gebouw op het terrein (54x18x15 meter).

1938 - Voorlichtingsgebouw, zuidwest- en zuidoostgevel! Het was bestemd voor het doelmatigheidsonderzoek van huishoudelijke toestellen. Er in was een laboratoriumkeuken, een waslokaal, een droogkamer, een strijkkamer, een leslokaal en een grote voordrachtszaal met demonstratieruimten. Bouwjaar 1937.

1938 - Ingang van het algemeen laboratorium. Dit gebouw was bestemd voor onderzoek aan klein materiaal. Het bevatte meerdere laboratoria.

1938 - Achtergevel van het algemeen laboratorium.

1938 - De werkplaats. Tot de gebouwen, waarin werkzaamheden ten behoeve van alle laboratoria en diensten worden verricht, behoorden de werkplaats en het magazijn (foto hieronder).

1938 - Dienstgebouw, dat diende voor het onderbrengen van fietsen van personeel, de ladderwagen, de brandspuit en tuingereedschap.

[Bron van de foto's uit 1938: KEMA - Arnhem, N.V. tot keuring van electrotechnische materialen]. Een uitgave naar aanleiding van de officiële in bedrijfstelling op 14 oktober 1938 door Z.K.H. Prins Bernhard.

1943 - Voorlichtingsgebouw van het Centraal Bureau van de V.D.E.N. [Bron: Gelders archief, 1500-4226]

1945 - De zij-ingang van het KEMA-terrein aan de Diependalstraat, gezien vanaf de Alexanderstraat. Een Brits 6-ponder anti-tankkanon, een herinnering aan de Slag om Arnhem, staat bij de ingang. Rechts de overblijfselen van de gevangenismuur. [Bron: Gelders archief, 1584-567]

1952 - Achterzijde gebouw b46, gezien vanaf de Utrechtseweg [Bron: Gelders archief, 1501-04]

~1950 - Voorlichtingsgebouw van het Centraal Bureau van de V.D.E.N. [Bron: Gelders archief, 1500-4227]

1958 - Overzicht van het kortsluitlaboratorium, met in het midden het beproevingsgebouw.

1958 - Voorgevel van het machinegebouw, dat zich bevindt in het centrum van het kortsluitlaboratoriumcomplex. Bouwjaar 1937.

1961 - Zuidgevel van een der montagehallen met vier fabrikantenkamers, aan de noordzijde van het terrein.

[Bron van de foto's uit 1958-1961: KEMA - Arnhem, N.V. tot keuring van electrotechnische materialen-1962] Zie ook hier.

1958 - Aanleg spoortunnel. Rechts daarboven is het reactorgebouw. [Bron: Gelders Archief - 1566-959 | Mimi Turk, CC-BY-4.0 licentie]

16 oktober 1960 - Arnhemsche courant [Bron: Nieuw spoorweg viaduct in de lijn Arnhem - Nijmegen. "Arnhemsche Courant".

1978 - Verbindingsweg van deelgebied De Hes naar deelgebied Den Brink van Busines Park Arnhem/Oosterbeek. Deze liep onder de klingelbeekseweg door. [Bron: Gelders archief, 1524 - 4392, Diacollectie Gemeente Arnhem. CC0 1.0 licentie]

ca 1980 - Klingelbeekseweg met deelgebied Rosande van de KEMA. Links van het midden het Elektrum; rechts de kortsluitlaboratoria. Op de voorgrond de rode daken van de boerderijen op de hoek van het "Kromkamp-weggetje". (rechter is boederij Rijnzigt). [Bron: Gelders archief, 1524 - 12395 | Diacollectie Gemeente Arnhem | CC0 1.0 licentie]

ca 1980 - Overzicht van deelgebied Rosande van de KEMA met op de voorgrond de Hoogspanningslaboratoria. In het midden horizontaal de Klingelbeekseweg; daarboven de Utrechtseweg. Daartussen de wijk Klingeklbeek. [Bron: Gelders archief, 1524 - 12209 | Diacollectie Gemeente Arnhem | CC0 1.0 licentie]

1980 - Hoogspanningslaboratoria van de KEMA in het deelgebied Rosande, met rechts de haven. [Bron: Gelders archief, 1524 - 12372 | Diacollectie Gemeente Arnhem | CC0 1.0 licentie]

ca 1980 - Gebouw H01 op deelgebied De Hes van KEMA. Vanaf 2017 is hier o.a. Popcentrum Jacobiberg gevestigd. Op de voorgrond de toegang vanaf de Hoogstedelaan. In 2012 werd daar De Schutterij aangelegd: een verbindingsweg tussen de rotonde aan de Utrechtseweg en de Klingelbeekseweg. [Bron: Gelders archief, 1524 - 12862 | diacollectie Gemeente Arnhem]

1980 - Overzicht Kema terreinen (deelgebied Den Brink, onder en deelgebied Rosande, boven), met daartussen de wijk Klingelbeek. [Bron: Gelders Archief | 1524-12211, Diacollectie Gemeente Arnhem]

1985 - Ingang KEMA-terrein. [Bron: Gelders archief, 1524 - 10496, Diacollectie Gemeente Arnhem] Er is nog geen rotonde.

2007 - De Zoeten laboratoruim op deelgebied Mariëndaal van Arnhems Buiten. Onder links de voormalige kantine, nu De Kookplaats, een horecabedrijf. [Bron: Gelders archief - 1613_482; fotograaf: Hall, Henri ter - CC0 1.0 licentie]

2009 - Ingang van deelgebied Mariëndaal van Arnhems Buiten. Boven midden het voormalige De Zoeten laboratorium. [Bron: Gelders archief - 1613 - 1194; fotograaf: Hall, Henri ter - CC0 1.0 licentie]